اکسل خودرو چه کار می کند و چرا خراب می شود و علائم خرابی آن چیست؟
اکسل خودرو چیست؟
اکسل (Axle) واژه ای انگلیسی به معنای محور است که با عبور از مرکز یک چرخ یا دنده ضمن ثابت نگه داشتن آن، چرخش حول یک محور ثابت را نیز امکان پذیر می کند. اکسل خودرو در معنای ساده محلی برای نصب چرخ هاست اما مکانیزم هایی وجود دارد که با اضافه شدن آنها، پیچیدگی زیادی به این قطعه می بخشند.
مکانیزم هایی نظیر فرمان، کاهش دور، انتقال قدرت و کاهش تاثیرات جاده بر خودرو که هر یک از آنها جزئیات زیادی با خود به همراه دارند.
در گذشته خودروها دارای محور محرک عقب بودند، یعنی چرخ های عقب وظیفه به حرکت درآوردن خودرو را بر عهده داشتند. در این شرایط گیربکس و میل گاردان به اکسل های عقب متصل می شدند.
در خودروهای جدید یا خودروهای محور جلو یک مجموعه یکپارچه از گیربکس و دیفراسیل با دو عدد شفت کوتاه به هر چرخ متصل می شود. اکسل ها قطعه دیگری به نام پلوس نیز دارند.
پلوس در واقع جزیی از مجموعه قطعات اکسل خودرو است که نیروی گردشی گیربکس و دیفرانسیل را به چرخ ها منتقل می کند و با چرخیدن آن چرخ ها نیز به چرخش در می آیند.
هر پلوس دارای تو اتصال سیبک CV است که در هنگام رانندگی در مسیرهای ناهموار به انتقال راحت تر نیرو کمک می کنند و موجب شتاب گیری آسان تر خودروی شما می شوند.
افزون بر این، اکسل و پلوس وظیفه تحمل وزن خودرو، سرنشینان و بار آن را هم بر عهده دارند و از این رو، بسیار مقاوم و مستحکم ساخته می شوند. بنابراین می توان نتجیه گرفت که طول عمر این قطعه بسیار بالاست اما در هر حال عواملی وجود دارند که می توانند موجب خرابی یا شکستگی آنها شوند.
انواع اکسل خودرو
اکسل های صلب یا ثابت (Rigid Axles)
در این نوع اکسل ها محور دورانی چرخ ها دو طرف توسط یک بدنه سخت و ثابت به یکدیگر متصل میباشد و بدین سبب جابجایی چرخ در یک طرف منجر به جابجایی در طرف دیگر خواهد شد. استحکام بالا ، توان تحمل بار زیاد و سادگی مکانیزم باعث گردیده است که این نوع اکسل ها با توجه به قابلیت کمتر در تامین راحتی سرنشین در خودروهای تجاری کاربرد عمده ای داشته باشد. در ادامه بحث به بررسی برخی از انواع اکسل های صلب می‌پردازیم.
اکسل جلو فرمان پذیر (Steered Rigid Front Axle)
این نوع اکسل با توجه به ظرفیت تحمل بار و شکل هندسی در جلو خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرد بنابراین بدنه اصلی آن به نام تیرک اصلی (Axle Beam) به منظور عدم برخورد با قسمت تحتانی موتور دارای انحنا به سمت پایین میباشد .در خودروهای موتور عقب مانند اغلب انواع مینی بوس و اتوبوس با رفع این محدودیت شکل تیرک اصلی صاف تر میباشد.
سیستم ترمز، توپی و مجموعه چرخ روی قطعه ای به نام سگ دست نصب شده‌اند که خود برای ایجاد قابلیت فرمان پذیری نسبت به شفتی بنام کینگ پین می توان دوران نماید. مکانیزم ذوزنقه ای فرمان نیز امکان فرمان گیری دوچرخ بصورت همزمان و با زوایای مختلف را فراهم می‌نماید.
گاهی برای پایین آوردن کف اتوبوس ها (Low Floor Bus) نیاز به ایجاد فرورفتگی بزرگتری در بیم اکسل میباشد که در این حالت اکسل را دروازه أی (Portal) می‌گویند.
اکسل عقب محرک (Driven Rigid Rear Axle)
در اغلب خودورهای تجاری اکسل عقب وظیفه انتقال قدرت به چرخ ها و به حرکت درآوردن خودرو را دارد لذا بدنه اصلی این اکسل به نام پوسته اکسل عقب به عنوان پایه ای برای نصب کله گاوی (همراه با دیفرانسیل) و محل گذری برای پلوس ها نیز عمل می‌نماید. در کله گاوی اکسل ، جهت حرکت طولی گاردان به حرکت عرضی تبدیل شده و سرعت دورانی به میزان مورد نیاز کاهش می‌یابد. دیفرانسیل که یکی از اجزای کله گاوی می باشد وظیفه توزیع دور به تناسب شرایط حرکت را به عهده دارد.
اکسل جلو محرک (Rigid Front Driven Axle)
این اکسل دو وظیفه انتقال قدرت و فرمان پذیری را ایفا می‌نماید و در خودروهای تجاری که قدرت محرکه میتواند از طریق اکسل های جلو و عقب منتقل میشود مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اکسل به جهت نصب کله گاوی و عبور پلوس ها دارای پوسته ای مشابه اکسل عقب است و به منظور فرمانگیری دارای کینگ پین یا محورد دوار میباشد.
انتقال قدرت به اکسل جلو باعث میشود که علاوه بر پایداری بیشتر در خودرو امکان انجام مانورهای مشکل تری در شرایط جاده ای سخت مانند سطوح لغزنده و ناهموار نیز فراهم شود. لذا اکثراً این اکسل ها در خودروهای خارج جاده ای (Off Road) یا مورد استفاده نظامی نصب شوند. در مواقعی که شرایط کاری عادی باشد و نیازی به استفاده از اکسل جلو به عنوان حرکت دهنده وجود نداشته باشد می‌توان اتصال آنرا به جعبه دنده قطع کرده و از آن به عنوان اکسل صلب غیر محرک استفاده نمود.
اکسل مرده (Dead Axle)
در وسایل نقلیه کشیده شونده (تریلی) با تعداد محور کم اکسل ها نیاز به انتقال قدرت با فرمان پذیری ندارند لذا از نوع ساده ای از اکسل که شامل یک بدنه صلب به نام پوسته اکسل ، سیستم ترمز و مجموعه چرخ میباشد استفاده میشود و به آن اکسل مرده (Dead Axle) در مقابل اکسل های محرک یا فرمان پذیر گفته میشود.
نمونه چنین اکسلی همراه با سیستم تعلیق در نشان داده شده است.
گاهی از این نوع اکسل ها برای افزایش ظرفیت باربری خودروهای تجاری نیز استفاده میشود که در این صورت به آنها (Tag Axle) گفته میشود. این اکسل ها به تناسب کاربرد به تعداد آنها می‌توانند از قابلیت فرمان پذیری نیز برخوردار باشند.
اکسل های تعلیق مستقل (Independent Suspension Axles)
در این نوع اکسل ها هرگونه حرکتی در چرخ یک طرف خودرو تاثیر قابل توجهی بر حرکت طرف دوم خودور نخواهد داشت ، چون اجزای اکسل و تعلیق در دو طرف خودرو کاملاً از یکدیگر مجزا بوده و اصطلاحاً مستقل می‌باشند. برای ایجاد چنین حالتی قطعات اکسل به عنوان اجزای سیستم تعلیق مانند فنر و میله های تعادل نیز عمل می کند لذا به این نوع اکسل تعلیق مستقل گفته میشود.
تعلیق های مستقل از دو نوع عمده تشکیل یافته اند. نوع اول به نام مکفرسون (Mc Phersou) ظرفیت تحمل بار کمتری دارد لذا عمدتاً در خوردهای سواری یا سبک مورد استفاده قرار می‌گیرد. ولی نوع دوم به نام (Double Wishbone) از ظرفیت تحمل بار بسیار زیادی برخوردار است و لذا در برخی از خودورهای تجاری مانند اتوبوس و میدی باس و مینی بوس به کار رفته است.
عدم وجود بدنه اصلی در تعلیق مستقل باعث شده است که هیچگونه محدودیت فضایی در قسمت میانی خودرو وجود نداشته باشد و از این فضا در اتاق استفاده بهینه به عمل آید. در نمونه چنین اکسلی برای استفاده در جلو اتوبوس های کف پایین Low Floor و احیاناً در عقب نشان داده شده است.
علائم خرابی اکسل خودرو
- لرزش بد
ارتعاشات بد خودرو پس از مواجه شدن با یک دست انداز بد ، یا برخورد با اشیا دیگر ، میتواند نشانگر آسیب اکسل باشد .
ارتعاشات ممکن است با صدای ناهموار غیرمعمول در زیر وسیله نقلیه ، لرزش عجیب تایرها یا رانندگی کند همراه باشد که نشان دهنده خمیدگی اکسل میباشد .
لرزش ممکن است در حین شتاب ، کاهش سرعت یا چرخش ، قابل توجه باشد .
اگر لرزش هنگام رانندگی با سرعت آهسته نیز مشهود باشد ، این اغلب نشانگر خوبی برای بروز مشکل در محور است .
لرزش های بیش از حد یا غیر معمول می تواند مشکلات دیگری در زمینه کنترل خودرو ، راحتی و ایمنی ایجاد کند.
اگر محور به اندازه کافی آسیب دیده و باعث ایجاد لرزش شود ، به طور کلی نیاز به تعویض دارد.
- صدای بلند چکاچاک کردن
اگر زمانی که خودرو خود را در دنده قرار میدهید ، صدای بلند (جرنگ کردن) عجیبی ایجاد میشود ، یا اگر به نظر می رسد با شروع حرکت ، وسیله نقلیه برای بدست آوردن قدرت تلاش می کند ، ممکن است آسیب به مفصل اکسل خودرو وارد شده باشد .
این سرو صدای زیاد معمولا به این علت میباشد که به دلیل شل بودن مفاصل ، گیربکس قادر به انتقال قدرت کافی به چرخ ها نمیباشد .
صدای بلند یا صدای چکاچاک نیز می تواند نشانگر عدم موفقیت انتقال باشد و ممکن است یک ارزیابی حرفه ای نیز لازم باشد.
هنگامی که محورهای سرعت ثابت خراب شوند ، ممکن است هنگام چرخاندن وسیله نقلیه در حالت شل شدن اتصالات ، صدای غیرمعمول دیگری نیز شنیده شود. این صدا ها در کنار شفت اکسل آسیب دیده قرار دارند و به طور معمول در هنگام چرخش های تیز یا سریع ، صدا بلندتر میشود .
- وسیله نقلیه حرکت نمیکند
اگر وسیله نقلیه نمیتواند به حرکت بیفتد ، حتی اگر استارت بخورد و خوب کار کند ، خوب به دنده می رود و صدای موتور معمولی دارد ، به احتمال زیاد محور شکسته ای در چهار شاخ گاردان وجود دارد.
در این حالت ، مهم نیست که چقدر پدال گاز را فشار دهید ، دور موتور زیاد میشود ولی وسیله نقلیه حرکت نمی کند.
این وضعیتی است که خودرو بدون تعمیر قادر به حرکت نخواهد بود .
توجه :
مهم است که همواره از عملکرد اکسل خودرو آگاهی داشته باشید و همواره و به صورت مرتب مورد بازرسی قرار دهید .
اگر چه هنوز شاید آنطوری که باید ، درک نشده است ، اکسل خودرو به اندازه موتور ، فرمان ، ترمز ، لاستیک و از اهمیت زیادی برخوردارند و وظیفه حفظ ایمنی سرنشینان را بر عهده دارند .
اگر اکسل خودرو شما آسیب دیده است ، این مشکل را با یک تعمیرکار معتبر ، حل نمایید .
عوامل خرابی اکسل خودرو
بیشتر عواملی که سبب خرابی اکسل خودرو می‌شوند به دلیل اشتباهات هنگام رانندگی رخ می‌دهد، اشتباهاتی که ممکن است راننده نسبت به آن بی توجه باشد، از جمله این عوامل عبارتند از:
- حرکت با دنده مناسب یا دنده مرده
- رهاسازی پدال کلاچ به شکل ناگهانی که باعث ضربه ناگهانی به خودرو خواهد شد.
- استفاده بیش از اندازه از ترمز و ترمز دستی
- بکسل کردن ماشین (به ویژه ماشینی که وزنی بیشتر از ماشین شما دارد).
- پارگی گردگیر پلوس و عدم توجه راننده به این مورد